Το μάθημα της έκθεσης επιτρέπει την κριτική σκέψη και την ελεύθερη έκφραση των μαθητών και των μαθητριών, προωθεί τις γλωσσικές τους δεξιότητες αλλά και τη δημιουργικότητά τους. Ωστόσο, πρόκειται για ένα μάθημα που συχνά προβληματίζει και δυσκολεύει τους εξεταζόμενους και τις εξεταζόμενες.
Πού οφείλεται όμως αυτό;
Πιθανότατα οφείλεται στο γεγονός ότι η παραγωγή λόγου αποτελεί ένα από τα δύο βασικά συστατικά του μαθήματος της Νεοελληνικής Γλώσσας με το δεύτερο να είναι το θεωρητικό κομμάτι με τις γραμματικές και τις συντακτικές ασκήσεις. Συχνά, λοιπόν, μαθητές και μαθήτριες δε δείχνουν την απαιτούμενη προσοχή, αμελούν την προσεκτική παρακολούθηση και την τυπική μελέτη του μαθήματος καθώς πρόκειται για το μάθημα της γλώσσας που τα περισσότερα παιδιά μιλούν κατά κύριο λόγο στην καθημερινότητά τους κι έτσι έχουν την πεποίθηση πως γνωρίζουν πολύ καλά όσα διδάσκονται. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να δυσκολεύονται να οργανώσουν τις σκέψεις τους και να παρουσιάσουν ένα σωστά δομημένο κείμενο.
Για τη συγγραφή μιας καλής έκθεσης, λοιπόν, χρειάζεται να περάσουμε από τέσσερα στάδια:
- την κατανόηση
- τον σχεδιασμό
- τη συγγραφή
- τον έλεγχο
Λέγοντας κατανόηση εννοούμε την κατανόηση του θέματος που δίνεται στους μαθητές και τις μαθήτριες. Προτού ξεκινήσει η ανάλυση των ιδεών στο χαρτί, είναι απαραίτητο να:
- Διαβάσουν προσεκτικά το θέμα τουλάχιστον δύο φορές υπογραμμίζοντας τις λέξεις κλειδιά.
- Να εντοπίσουν τα ζητούμενα.
- Να εντοπίσουν το επικοινωνιακό πλαίσιο (σε ποιον πρέπει να απευθυνθούν και με ποιον σκοπό).
Μιλώντας για σχεδιασμό, αναφερόμαστε στα όχι και τόσο αγαπημένα από τους περισσότερους μαθητές και τις περισσότερες μαθήτριες, σχεδιαγράμματα. Αν και συχνά το βήμα αυτό παραλείπεται, είναι πολύ σημαντικό να θυμόμαστε πως μια καλή έκθεση ξεκινάει πάντα με ένα καλό σχεδιάγραμμα. Συγκεκριμένα, το σχεδιάγραμμα:
- Δημιουργείται σε λίγα μόλις λεπτά τα οποία αξίζει να αφιερώσουμε καθώς είναι ο σίγουρος δρόμος για να οδηγηθούμε πιο κοντά στο καλύτερο επιθυμητό αποτέλεσμα.
- Μας βοηθάει να συγκεντρώσουμε και να οργανώσουμε τις ιδέες μας.
- Μας βοηθάει να πετύχουμε καλύτερη συνοχή κειμένου.
- Είναι εκεί και μπορούμε να ανατρέξουμε οποιαδήποτε στιγμή θέλουμε προκειμένου να το συμβουλευτούμε και να συνεχίσουμε τη συγγραφή της έκθεσής μας.
Φτάνοντας στη συγγραφή της έκθεσης οι μαθητές και οι μαθήτριες πρέπει να θυμούνται τα δομικά στοιχεία, δηλαδή τα μέρη από τα οποία αποτελείται η έκθεση:
- Πρόλογος (η εισαγωγή, η παράγραφος που αναφέρει όσα πρόκειται να αναλυθούν στις επόμενες παραγράφους.)
- Κυρίως θέμα (οι επόμενες παράγραφοι μετά τον πρόλογο στις οποίες θα αναπτυχθεί το θέμα.)
- Επίλογος (η ανακεφαλαίωση των παραπάνω παραγράφων. Ο μαθητής/ρια μπορεί να διατυπώσει μια ευχή, μια προσδοκία ή το συμπέρασμα όλων των προηγούμενων παραγράφων.)
Κατά τη συγγραφή της έκθεσης οι μαθητές/ριες προσέχουν:
- Κάθε παράγραφος να ξεκινάει με μια μικρή αλλά ευδιάκριτη εσοχή.
- Οι παράγραφοι του κυρίως θέματος να έχουν όσο το δυνατόν πιο ίση έκταση.
- Οι λέξεις και οι φράσεις να είναι εύστοχες και να ανταποκρίνονται στο επικοινωνιακό πλαίσιο που έχει δοθεί ήδη στην εκφώνηση.
- Να γίνεται χρήση συνδετικών λέξεων οι οποίες βοηθούν στην ομαλή μετάβαση από τη μια ιδέα στην άλλη.
- Να γίνεται χρήση των σημείων στίξης και να αποφεύγεται ο μακροπερίοδος λόγος όπου αυτό είναι εφικτό.
- Όταν εκφέρουν προσωπική άποψη να την αιτιολογούν με τα κατάλληλα επιχειρήματα.
- Να κάνουν ευδιάκριτα γράμματα.
- Το γραπτό να είναι προσεγμένο και καθαρό.
Στο τελευταίο βήμα, τον έλεγχο, είναι χρήσιμο οι μαθητές/ριες να διαβάσουν το κείμενο τουλάχιστον μία φορά προσπαθώντας:
- Να εντοπίσουν ορθογραφικά και συντακτικά λάθη
- Να ελέγξουν αν όλες οι λέξεις είναι σωστά τονισμένες ακολουθώντας τους κανόνες τονισμού.
- Να ελέγξουν αν το κείμενό τους έχει πλαισιωθεί από τα κατάλληλα στοιχεία (π.χ. τίτλο αν πρόκειται για άρθρο, ημερομηνία, προσφώνηση, αποφώνηση αν πρόκειται για επιστολή κ.τ.λ.)
Ανακεφαλαιώνοντας, να πούμε ότι όλα τα παραπάνω είναι λίγα σημαντικά βήματα που θα σε βοηθήσουν να φτάσεις στο καλύτερο επιθυμητό αποτέλεσμα αν είσαι μαθητής/ρια Γυμνασίου, πάντοτε όμως ακολουθώντας πρωτίστως τις οδηγίες του καθηγητή ή της καθηγήτριάς σου!
Ελένη Δρακάκη, Φιλόλογος
